Ε.Ε.Ε.Σ. - Ελληνική Εταιρεία Εναερίων Συγκοινωνιών Α. Ε.


'Ολα ξεκίνησαν με το Νομοθετικό Διάταγμα της 23/9/1930 που όριζε την "Διεύθυνσιν Πολιτικης Αεροποριας", η αλλιώς ΔΠΑ, τον πρόδρομο της σημερινής ΥΠΑ και είχε 4 τμήματα. Ταυτόχρονα ήταν η επίσημη στιγμή γέννησης της πολιτικής αεροπορίας στην Ελλάδα. Τον Ιούλιο του 1930 είχε βέβαια ιδρυθεί η ομόρρυθμη αεροπορική εταιρεία με την ονομασία "Ελληνική Αεροπορική Εταιρεία 'Ικαρος Ο.Ε.", αλλά τα σχέδια είχαν μείνει σχέδια. Στις 24.12.1930 ιδρύθηκε η Ε.Ε.Ε.Σ. Α.Ε. (Ελληνική Εταιρεία Εναερίων Συγκοινωνιών Α.Ε.). Το κεφάλαιο της εταιρείας ήταν 28.500.000 δραχμές, μοιρασμένο σε 19.000 μετοχές των 1500 δραχμών η μια. Αξιοσημείωτο επίσης το γεγονός ότι μέτοχοι της εταιρείας ήταν μόνο νομικά πρόσωπα (εταιρείες) και ούτε ενα φυσικό. Ιδρυτές της ήταν η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας (10.567 μετοχές), το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο (5.553 μετοχές) ο «Σιδηρόδρομος Θεσσαλίας» (2.100 μετοχές), η Ανώνυμη Εταιρεία «Προμηθεύς» (710 μετοχές) και η ομόρρυθμος εταιρεία «Ίκαρος» 70 (μετοχές). Στην Ε.Ε.Ε.Σ. με το Ν. 4809/1930 παραχωρήθηκε το προνόμιο της αποκλειστικής εκμετάλλευσης τνω γραμμών για 15 χρόνια (ως το 1946), χιλιομετρική επιχορήγηση αναθεωρούμενη ανά τετραετία (την πρώτη τετραετία ήταν 47,44 δρχ.), την υποχρέωση του κράτους να καταβάλει τα αναγκαία ποσά για την ανανέωση του μηχανολογικου εξοπλισμού της εταιρείας και συνακόλουθα κρατικό έλεγχο στα οικονομικά της. Το 1936 υπογράφηκε συμφωνία για την αντιπροσώπευση της Λουφτχάνσα στην Ελλάδα και το 1937 επιτράπηκε η διέλευση των αεροσκαφών της μέσω Αθήνας με προορισμό τη Ρόδο και τη Μ. Ανατολή. Φαίνεται ότι ήταν η μόνη τέτοια συμφωνία που υπογράφηκε με ξένη εταιρεία καθώς υπήρχε κώλυμα με το προνόμιο της Ε.Ε.Ε.Σ. Η συμφωνία αυτή συνδέθηκε με ευνοϊκούς όρους πώλησης των Ju52. Το ίδιο έτος επήλθαν αλλαγές στο ιδιοκτησιακό και διοικητικό καθεστώς της Εταιρείας. Τον Ιανουάριο του 1937 εξαγοράστηκε το 51% των μετοχών από το Μετοχικό Ταμείο Στρατού.


Στις υποχρεώσεις του κράτους ήταν η κατασκευή αεροδρομίων. Την περίοδο 1932-1939 η εταιρεία εκτελούσε δρομολόγια στις γραμμές Αθηνών - Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκης - Δράμας, και Αθηνών - Αγρινίου -Ιωαννίνων. Από το 1939 με την αγορά των Ju 52 προστέθηκε το δρομολόγιο Αθήνας - Ηρακλείου και παράλληλα δρομολογήθηκε λεωφορείο από τη Δράμα προς την Καβάλα. Η επέκταση δρομολογίων προς Κέρκυρα και Αλεξάνδρεια τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. Η εξέλιξη της Εταιρείας την περίοδο αυτή ήταν σημαντική και τα έσοδα από μεταφορά επιβατών και ταχυδρομείου ανήλθαν από 4.000.000 (το 1932) δρχ. περίπου σε 16.500.000 δρχ. περίπου. Παράλληλα η εταιρεία ανέλαβε την αντιπροσώπευση στην Ελλάδα της γερμανικής Lufthansa, της πολωνικής LOT, της αυστριακής ÖLAG και της ρουμανικής LARES.
Η βάση της Ε.Ε.Ε.Σ. στην Αθήνα ήταν το αεροδρόμιο του Τατοΐου, στην Θεσσαλονίκη το αεροδρόμιο του ΣΕΔΕΣ, στα Ιωάνινα το αεροδρόμιο του Κατσικά.


Η διοικητική ιστορία της Εταιρείας μπορεί να χωριστεί σε τρεις περιόδους: 1932-1940, 1941-1944 και 1944-1946. Από αυτές, όπως είναι φυσικό, μόνο η πρώτη ήταν περίοδος κανονικής λειτουργίας και δράσης και από αυτή μπορούμε να αντλήσουμε στοιχεία. Ο στόλος της Εταιρείας την περίοδο αυτή περιελάμβανε  επτά  αεροσκάφη, τέσσερα Junkers G 24 και τρία Junkers 52 (τα τελευταία αγοράστηκαν στα τέλη του 1938 και άρχισαν πτήσεις το 1939). Μέχρι το 1939 ενοικίαζε άλλο ένα από την Deutsche Lufthansa, με το οποίο διεξήγαγε κυρίως ταχυδρομικές μεταφορές. Την περίοδο 1932-1939 η Εταιρεία εκτελούσε δρομολόγια στις γραμμές Αθηνών - Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκης - Δράμας, και Αθηνών - Αγρινίου -Ιωαννίνων. Από το 1939 με την αγορά των Ju 52 προστέθηκε το δρομολόγιο Αθήνας - Ηρακλείου και παράλληλα δρομολογήθηκε λεωφορείο από τη Δράμα προς την Καβάλα. Η επέκταση δρομολογίων προς Κέρκυρα και Αλεξάνδρεια τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. Μέχρι το 1939 η Εταιρεία δεν είχε κατορθώσει να συντάξει έναν οργανισμό που να διέπει τη λειτουργία της και τους ανάλογους μισθούς του προσωπικού, πράγμα που ενδιέφερε ιδιαιτέρως το υπουργείο Αεροπορίας. Τον Σεπτέμβριο του 1939 το υπουργείο Αεροπορίας απαίτησε από την Εταιρεία να συντάξει οργανισμό προκειμένου να εγκριθεί ο προϋπολογισμός χρήσης 1938-1939. Στη Διάσκεψη Διεθνούς Πολιτικής Αεροπορίας (ΙΑΤΑ) η εταιρεία συμμετείχε από το 1938.

Σημεία - ορόσημα στην ιστορία της εταιρείας (επιλεκτικά)
  • 05.06.1930: Σύμβαση εταιρείας «ΙΚΑΡΟΣ ΟΕ» – Δημοσίου.
  • 08.07.1930: Νόμος 4809 που κυρώνει τη σύμβαση της 5/6/1930.
  • 24.12.1930: Σύσταση της Ε.Ε.Ε.Σ. (το καταστατικό δημοσιεύεται στις 28/12/1930).
  • Τον Ιούνιο του 1931 παραλαμβάνει 4 Junkers G.24 he. Οι πτήσεις της εταιρείας άρχισαν στις 10 Ιουλιου 1931. Το SX-ACA "Αθήναι" ήταν το πρώτο εμπορικό αεροσκάφος που πήρε ποτέ ελληνικό νηολόγιο.
  • 26.05.1934 προστίθεται το σκέλος Θεσσαλονίκη-Δράμα.
  • 20.01.1936: Τροποποίηση του νόμου 4809 και εξαγορά του 51% των μετοχών από το Μετοχικό Ταμείο Στρατού.
  • 21.12.1937: Σύμβαση Ε.Ε.Ε.Σ. – Δημοσίου. Το Δημόσιο αναλαμβάνει την υποχρέωση να αγοράσει τρία Ju 52 στην τιμή των 30.629.616 δρχ. και να τα παραχωρήσει στην Εταιρεία και παραιτείται από το ποσοστό του επί των κερδών. Ως αντάλλαγμα η τελευταία παραιτείται από άλλες απαιτήσεις από το Δημόσιο σχετικά με την αντικατάσταση υλικού της μέχρι το 1946, με εξαίρεση την αγορά νέων κινητήρων προς αντικατάσταση των παλαιών. Συμφωνείται επιχορήγηση 16.311.000 δρχ. κάθε χρόνο και οικονομικός έλεγχος στο τέλος της σύμβασης. Η Εταιρεία υποχρεώνεται να επεκτείνει τις γραμμές της σε Ηράκλειο, Κέρκυρα και Αλεξάνδρεια. Τέλος συμφωνείται να παραμείνει σταθερή η χιλιομετρική επιχορήγηση μέχρι το 1946 σε 36.33 δρχ. (από 47.44).
  • 21.12.1937 παραγγέλθηκαν 3 Junkers Ju52-3/m, με το πρώτο να φτάνει στις 28 Ιουνίου 1938 στο Τατόϊ, μετά την παράδοση τους στο Tempelhof του Βερολίνου.
  • 10.07.1941: Nόμος 104/41: Το Ελληνικό Δημόσιο αγοράζει από το Μετοχικό Ταμείο Στρατού την πλειοψηφία των μετοχών της Εταιρείας (9.690) έναντι 14.535.000 δρχ. και ακολούθως το πωλεί στη Deutsche Lufthansa.
  • 18.03.1943: Νόμος 191/1943: Κύρωση συμβάσεων μεταξύ: Α) Ελληνικής Κυβέρνησης και Ε.Ε.Ε.Σ. . Προβλέπεται η οικονομική ενίσχυση της Εταιρείας από το κράτος, ορίζεται κρατικός ελεγκτής και η Εταιρεία υποχρεώνεται να περιορίσει τον αριθμό του προσωπικού της. Β) Ελληνικής Κυβέρνησης και Λουφτχάνσα. Σε αντάλλαγμα της αγοράς από την κυβέρνηση της πλειοψηφίας των μετοχών για λογαριασμό της Λουφτχάνσα (ν. 104/1941) η τελευταία αναλαμβάνει την υποχρέωση να παραδώσει στο Δημόσιο ένα καινούργιο Ju52. Το Δημόσιο υποχρεώνεται να εκχωρήσει την απαίτησή του επί του αεροσκάφους στην Ε.Ε.Ε.Σ. ευθύς μόλις αυτή καταβάλει το ποσό των 14.535.000 εκ. δρχ.
  • 1946 Διάλυση της εταιρειας

Η αρχή του τέλους.

Η επίθεση της Ιταλίας στην 'Ηπειρο σήμανε, με βάση το άρθρο 5 του Ν.4809, την άμεση υπαγωγή των αεροπλάνων της Ε.Ε.Ε.Σ. στη δικαιοδοσία της Αεροπορίας. Τυπικά η «μεταφορά» έγινε με το υπ' αριθμόν Πρωτοκόλλου "Απόρρητο 4993", της 2/11/1940, που είχε εκδώσει το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας.
Τον Απρίλιο του 1941, με την επίθεση των Γερμανών, και ενώ κανείς δεν είχε προνοήσει την απομάκρυνση των αεροσκαφών απο το Τατόϊ. Μετά την κατοχή, υψηλά ιστάμενο μέλος της εταιρείας θα κατηγορηθεί από μερίδα του τύπου για συνεργασία με τον κατακτητή - μάλλον όμως κυρίως λόγω των άριστων σχέσεων της εταιρείας με τους Γερμανούς πριν απο το ξέσπασμα του πολέμου, μιας και υπήρχε υπόνοια ότι τα Junkers Ju52/3m χρησιμοποιήθηκαν από την Luftwaffe κατά τη διάρκεια της μάχης της Κρήτης, ενώ κατά τη διάρκεια της κατοχής η εταιρεία είχε προσλάβει προσωπικό για διάφορες τεχνικές εργασίες στα αεροσκάφη των Γερμανών στο Τατόϊ. Στην ουσία άλλοι ήταν οι φταίχτες που τα αεροσκάφη πέσανε στα χέρια των Γερμανών. Οι κατηγορίες πάντως κάποια στιγμή έπεσαν. Τον Απρίλιο τοτ 1940 τα αεροσκάφη επιτάσσονται από τις αρχές των κατακτητών. Τα Junkers G.24 he εντάχθηκαν στην Deutsche Lufthansa ενώ τα Junkers Ju52-3/m στην Luftwaffe. Αλλά ακόμη και κατά τη διάρκεια της κατοχής τα πράγματα ήταν ταραγμένα για την εταιρεία. Υπήρξε κατηγορία της υπεξαίρεσης των επιπλέον 50.050 μάρκων που ήταν το κόστος των εργασιών στα Ju52 για την μετατροπή τους σε βομβαρδιστικά σε περίοδο πολέμου. Επειδή τα αεροσκάφη δεν χρησιμοποιήθηκαν τελικά σε επιχειρήσεις βομβαρδισμού θεωρήθηκε ότι οι μετατροπές δεν είχαν πραγματοποιηθεί και ότι δύο υπεύθυνοι της εταιρείας υπεξαίρεσαν τα χρήματα. Το αρχικό κόστος αγοράς των αεροσκαφών ήταν 683.013 μάρκα ενώ οι μετατροπές κόστισαν 55.050 (σύνολο 738.063 μάρκα = 30.629.616 δρχ.)

Μετά την κατοχή η Εταιρεία υπολειτουργούσε και τα κύρια θέματα που απασχολούσαν τη διοίκηση ήταν οι προσλήψεις και απολύσεις προσωπικού και η παροχή πληροφοριών στις αρχές για τις σχέσεις προσωπικού και αρχών Κατοχής. Το 1946 η εταιρεία διαλύθηκε.

Η Ε.Ε.Ε.Σ. είχε στον στόλο της συνολικά 7 αεροσκάφη, ενώ όπως προαναφέρθηκε, για κάποιο διάστημα είχε μισθωμένο συμπληρωματικά ένα Junkers Ju52 (στοιχεία του δεν έχουν διευκρινιστεί ακόμη) από την Deutsche Lufthansa, κυρίως για ταχυδρομικές μεταφορές.

Tα ακόλουθα αεροσκάφη πέταξαν με τα διακριτικά της εταιρείας:


Ακολουθούν δείγματα έντυπου υλικού, διαφημίσεις, αλληλογραφία, κ.λ.π.